Les années Before | Soft Machine | Matching Mole | Solo | With Friends | Samples | Compilations | V.A. | Bootlegs | Reprises|
Interviews & articles
     
 Robert Wyatt - Het laatste levensteken - Oor - N° 25/26 - 13 december 1997








   > Zoom
Wyatt bleef echter muziek maken, soms met lange tussenpauzes. Elementen uit pop, jazz en wereldmuziek werden tot een uniek harmonisch geheel gemaakt. Zijn laatste Shleep was een goede aanleiding deze boeiende anti-sterweer eens op te zoeken.



es jaar lagen er tussen zijn vorige plaat Dondestan en Shleep, zes jaar waarin het nodige met Wyatt is gebeurd. En een album opnemen gaat hem ook niet bepaald gemakkelijk af.


'Het heeft vijf jaar geduurd om van allerlei brokstukken die ik had een geheel te maken. Een plaat maken is voor iemand als ik, die niet veel platen verkoopt, een kostbare aangelegenheid. Het is ook behoorlijk zenuwslopend om alle praktische zaken die erbij komen kijken in goede banen te leiden. Ditmaal kwam Phil [ex-Roxy Music gitarist Phil Manzanera] mij te hulp door zijn studio aan te bieden. We betaalden ervoor, maar konden vrij ons gang gaan zonder de gebruikelijke tijdsdruk, waardoor alles vrij ontspannen kon verlopen.

'Kort na Dondestan, in 1993, raakte ik in een depressie verzeild waarvan ik dacht dat ik er niet meer levend uit zou komen. Ik dacht dat ik als een oude indiaan zou sterven, maar ik ben er nog steeds, zoals je ziet. Ik ben weer muziek gaan maken, omdat dat het enige is dat ik kan. Ik heb geprobeerd mijn demonen te bezweren met muziek. Als je het op kunt schrijven, kun je er gemakkelijker mee omgaan. De diepe zelfvervreemding die ik doormaakte, komt tot uitdrukking in Free Will and Testament, waarvoor ik een stukje pianomuziek gebruikte dat Kramer [die van Bongwater en Shimmy Disc] mij ooit had gestuurd. De woorden kwamen snel. Het is het testament van een moment. Terwijl ik het opnam, voelde ik mij meteen een stuk gelukkiger, ook door al die mensen om mij heen. Paul Weller begreep meteen waar het mij in dat nummer om ging. Hij zei: Het gaat veel verder dan het probleem van één persoon. Het zijn vragen die waard zijn gesteld te worden. Dat gaf mij een goed gevoel. Hij werkte ook heel consciëntieus aan zijn partij.

'Ik vond het een eer dat Paul aan mijn album wilde bijdragen. Hij moest er zelfs zijn eigen plaatopnames enkele dagen voor in de steek laten, wat ik zelf nooit gekund zou hebben. Ik heb altijd een zwak voor Paul gehad. Hij heeft een voor een popster opmerkelijk karakter: Niet die humeurige, verongelijkte adolescentenhouding, die je vaak ziet en die volgens mij nogal misplaatst is als je ziet hoe slecht jongeren het in de derde wereld hebben. Niet dat kunstmatig gecreëerde zelfbeeld van de tragische, aan drugs verslaafde popster, dat mij behoorlijk op mijn zenuwen begint te werken. Paul is rechttoe-rechtaan, zowel tegen anderen als tegen zichzelf. Als hij fouten maakt zijn het eerlijke fouten die iedereen kan zien.'



e in 1945 geboren Wyatt is afkomstig uit een artistieke familie. Zijn vader George Ellidge en zijn moeder Honor Wyatt waren schrijvers en behoorden tot de kring van intimi rond Robert Graves (I Claudius e.a.). Als kind werd hij meegenomen naar opera- en balletvoorstellingen waar hij steevast in slaap viel, behalve bij het Afrikaanse ballet van Catherine Durham. 'Het moeten de ritmes zijn geweest die mij wakker hielden,' zegt hij er achteraf van. 'Ik was vanaf mijn tiende erg geïnteresseerd in zwarte muziek. Ik had een oudere broer die rhythm & blues-platen had. Ook woonde ik een tijdje in Parijs waar ik allerlei Franse films heb gezien met jazz-muziek. Ik luisterde ook wel naar rock & roll, vooral naar Eddie Cochran en Buddy Holly, maar ik was een snobistisch ventje. Ik luisterde liever naar Mose Allison dan naar Elvis Presley. Nog steeds, eigenlijk. Ik zat net tussen de jazz- en de popgeneratie in. Onder jazz-fans was ik een van de jongste, onder popfans een van de oudste.

'Amerika was de plek waar de Europese muziek en de Afrikaanse elkaar vonden. Daar is de jazz uit voortgekomen en ook de pop. In de jazz zag je hoe zwarte Amerikaanse musici de muziek gingen spelen van Russische joden als Irving Berlin en George Gershwin. Er loopt een ononderbroken lijn van opwinding door de zwarte muziek vanaf het begin van de eeuw tot op heden.

'De popmuziek van de jaren zestig wordt vaak gezien in de sfeer van opstand en rebellie, maar ik geloof niet dat wij nu zo rebels wilden zijn. Het was meer een reactie op de ouderen die onze cultuur verwierpen of belachelijk maakten. Daardoor is die generatie zich gaan verdedigen en kreeg je een tegencultuur. Maar aanvankelijk was alles vrij onschuldig. Een avontuur in sensualiteit, meer was het niet.'

Robert praat niet graag over zijn jaren met Soft Machine, de groep waarmee hij in de jaren zestig korte tijd triomfen vierde. 'In mijn hoofd associeer ik die tijd met problemen. Ik heb altijd problemen gehad met de muziekindustrie, met in een groep zitten of een eigen groep hebben. Ik had er eenvoudig het temperament niet voor. Het is een harde business en niet iedereen speelt eerlijk spel. Ik voelde mij verloren en angstig. Laat mij maar alleen muziek maken. Ik had ook medelijden met de mensen die met mij moesten werken, want ik was meestal dronken. Ik heb erg veel fouten gemaakt. Het was wel een goede leerschool voor me. Popmuziek wordt geassocieerd met jeugd, maar omdat ik zo'n langzame denker ben, begin ik nu pas te begrijpen hoe muziek functioneert.



'Pas na mijn ongeluk begon ik als persoon beter te functioneren. Het klinkt misschien gek, maar pas door het maken van Rock Bottom kreeg ik een beetje vaste grond onder de voeten. Ik durfde voor het eerst toetsen te spelen. Je kent die grap over drummers die zo nodig denken meer te kunnen. Dat bezorgde mij een tijdlang een complex, zeker met zulke goede instrumentalisten in mijn omgeving.

'Ik realiseer mij dat mijn muziek erg Engels is, want dat is de cultuur waaruit ik voortkom. Ik houd niet zo van het narcisme van de Engelsen, dat typerend is voor voormalige imperia, en daarom probeer ik er altijd zoveel mogelijk musici uit andere culturen bij te halen. Phil is Cubaan van oorsprong, Chucho de bassist komt uit Columbia; er is een violiste uit Japan en een Afrikaanse percussionist.'

Robert heeft Shleep opgedragen aan twee overleden vrienden. Een van hen was Ronnie Scott, eigenaar van de befaamde, naar hem genoemde Londense jazz-club. 'Hij behoorde tot de tweede generatie Russische joden die erg veel invloed heeft gehad op de Britse cultuur, met name in de jazzmuziek, het cabaret en de beeldende kunst. Ronnie is voor mij erg belangrijk geweest. De titel Shleep is ook een quasi-Jiddisch woord.'






nthousiast begint hij te vertellen dat hij onlangs grootvader is geworden. 'Ik was in de jaren zestig getrouwd met Pam en uit die relatie is onze zoon Sam geboren. Het huwelijk hield niet lang stand, maar wij zijn altijd vrienden gebleven. Er waren in de jaren zestig zoveel geweldige vrouwen en meisjes die een belangrijke rol speelden in de muziekscene, maar volledig uit de geschiedschrijving zijn verdwenen. Zonder die vrouwen hadden de mannen het nooit gered.'

Robert deelt nu al ruim 25 jaar zijn leven met Alfreda Benge, een kunstenares van Poolse afkomst met een Oostenrijks paspoort. 'Zij heeft het na een aantal mislukte pogingen opgegeven om te proberen de Britse nationaliteit te verwerven. Zij wil het nu ook niet meer.' Alfie illustreerde al veel plaathoezen van Robert, maar is later in toenemende mate bij het schrijven van songs betrokken geraakt. Robert vergelijkt haar met Yoko Ono en zegt dan: 'Zij is tamelijk verlegen, maar ik wil haar erbij betrekken. Zij heeft mijn leven gered, dus zij is belangrijk.'

Een van de centrale nummers op het nieuwe album is Alien, waarvoor Alfie de tekst aanleverde. 'Wij zaten op een middag naar een zwerm zwaluwen te kijken die om ons huis vloog en hadden het er over hoe die vogels soms drie jaar lang in de lucht blijven. Echte buitenaardse wezens. Zij hoeven niet te landen om te kunnen rusten, zij leven op hun vleugels. Ik zag al snel de vergelijking met de steeds strenger wordende immigratiewetten in ons land, met name ten opzichte van politieke vluchtelingen. Zo kreeg de song ineens een politieke lading. Het is in dat verband heel aardig dat de tekst afkomstig is van Alfie, terwijl de musici die op het nummer spelen oorspronkelijk afkomstig zijn uit Columbia, Afrika en Cuba!

'Ik heb nooit bewust het besluit genomen om politiek getinte nummers te schrijven, nooit problemen opgezocht, maar aan het begin van de jaren tachtig zag ik hoe de koude oorlog werd gebruikt als excuus voor allerlei walgelijke acties in de Derde Wereld. Onder het mom dat landen moesten worden behoed voor het communistische gevaar werden allerlei gemene, kleine oorlogen uitgevochten in Afrika, Nicaragua en het Verre Oosten. Ik heb dat nooit zo'n goed excuus gevonden en dat kwam tot uitdrukking in mijn werk. Ik heb mijzelf nooit een zingende soldaat gevoeld, nooit politieke speeches afgestoken. Mijn songs komen altijd in een soort trance tot stand en dan heb je weinig controle over wat er gebeurt. Ik werk altijd erg instinctief en analyseer mijn werk nooit terwijl ik ermee bezig ben.'

Toch is Robert lang lid geweest van de Britse Communistische partij, totdat deze - in Roberts woorden - harakiri pleegde. Over het failliet van het Marxistische gedachtengoed merkt hij op: 'Ik hoop maar dat het kind niet met het badwater wordt weggegooid. Er waren een hoop naamloze helden actief in die beweging, goede mensen die voor de underdogs in de samenleving opkwamen. De ambitieuze lieden aan de top werden door minder nobele motieven gedreven, maar dat zie je altijd: het tuig komt altijd boven drijven.'

Bert van de Kamp



     
Previous article